Negen kinderboeken over koloniale geschiedenis en verzet
Vandaag, 30 juni, herdenken we 65 jaar onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo. Een dag later, op 1 juli, vieren we Keti Koti: de afschaffing van de slavernij en de herdenking van het slavernijverleden in Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen. Op diezelfde dag is het bovendien 63 jaar geleden dat ook Burundi en Rwanda hun onafhankelijkheid verwierven van het Belgische koloniale bewind. Op 2 juli herdenken we de 100ste geboortedag van Patrice Lumumba, de eerste premier van een onafhankelijk Congo.
Hoewel het belangrijk is te benadrukken dat de geschiedenis van zwarte mensen niet begon met slavernij, is het essentieel dat kinderen verhalen lezen die de kracht, moed en het verzet van tot slaaf gemaakten belichten. Zulke verhalen dragen niet alleen bij aan representatie, maar stimuleren kinderen ook om na te denken over macht, rechtvaardigheid en de blijvende impact van historisch onrecht. De gevolgen hiervan zijn vandaag de dag nog altijd voelbaar in systemen die zwarte gemeenschappen disproportioneel raken, van politiegeweld tot structurele ongelijkheid.
Via Cargo Confetti, een literair initiatief dat zich inzet voor inclusieve jeugdliteratuur, heb ik tientallen boeken onder de aandacht gebracht die behoren tot de beste multiculturele kinderboeken van de afgelopen jaren. Uitgevers geven steeds vaker gehoor aan het charter voor inclusie, en de wereld van kinderboeken wordt zichtbaar diverser. Al verloopt deze verandering langzaam, er verschijnt steeds meer jeugdliteratuur die de koloniale geschiedenis centraal stelt.
Een mooi voorbeeld daarvan is het recent verschenen Kimia - In het hart van Congo van Sandrine Ekofo en Benjamin Goyvaerts. Dit is het eerste kinderboek over de koloniale geschiedenis van België in Congo en sluit perfect aan bij de nieuwe minimumdoelen voor het lager onderwijs. In het zesde leerjaar zullen leerlingen onder andere leren over het Koninkrijk Kongo, de Onafhankelijke Congostaat van Leopold II, Union Minière en Paul Panda Farnana. Kimia biedt leerkrachten een waardevol hulpmiddel om deze thema’s op een toegankelijke manier te behandelen in de klas.
Ter gelegenheid van de herdenking van ons gedeeld slavernijverleden maakte ik deze lijst aan kinderboeken die verhalen vertellen over koloniaal verzet, slavernij en de veerkracht van nazaten van tot slaaf gemaakten:
Kimia, in het hart van Congo - Sandrine Ekofo en Benjamin Goyvaerts
Kimia is zes jaar wanneer witte geesten aankomen in haar dorp. We volgen haar leven in het koloniale Congo. Kimia's verhaal wordt aangevuld met weetjes over Congo en het leven voor, tijdens en na de kolonisatie.
llustraties door Shamisa Debroey. Lannoo, 144 blz., €19,99
Het meisje met de zaadjes in het haar - Nancy Bosmans
Het meisje met de zaadjes in het haar van auteur Nancy Bosmans en illustrator Lisa van Winsen is een prentenboek over het Ghanese meisje Yaa. Zij en haar moeder worden gedwongen om hun dorp te verlaten. Met een boot worden ze naar een vreemd land gebracht. Daar moet Yaa heel hard werken, want anders wordt ze gestraft. Thuis lijkt ver weg. Maar… in Yaa’s vlechten heeft mama iets verstopt: zaadjes van de groente en het fruit uit hun thuisland. In het holst van de nacht gaat Yaa haar bed uit om de zaadjes te planten. Zo komt in de grote duisternis een sprankje hoop tot bloei. Een prachtig verhaal, gebaseerd op waargebeurde elementen uit de geschiedenis van tot slaaf gemaakten.
llustraties door Lisa van Winsen. WPG Kindermedia, 40 blz., €16,99
Mijn Gouden Boekje over Tula - Milouska Meulens
Tula is een held. Hij leefde lang geleden op Curaçao. Daar moest hij hard werken en werd hij slecht behandeld. Want Tula leefde in slavernij. Dat moest stoppen! Tula bedacht een plan om te vechten voor vrijheid. Iedereen zou Tula moeten kennen. Ook kinderen. De opstand die hij organiseerde speelde een belangrijke rol in de afschaffing van de slavernij op Curaçao en de andere eilanden binnen het koninkrijk der Nederlanden. Daarom nu een Gouden Boekje over de held Tula, in heldere taal geschreven door Milouska Meulens en prachtig geïllustreerd door D’Avellonne van Dijk.
llustraties door D'Avellonne van Dijk. Rubinstein Publishing, 32 blz., €9,99
Morgen ben ik vrij - diverse auteurs
Morgen ben ik vrij bevat elf verhalen over de tijd van de slavernij, gezien door de ogen van kinderen. Van Paramaribo tot Amsterdam, en van Java tot Curaçao: slavernij heeft overal een enorme invloed gehad. In dit jeugdboek met verhalende non-fictie brengen elf verhalen je dichter bij die geschiedenis. Elk verhaal wordt verteld door kinderen die destijds te maken hadden met slavernij. De opstand van Tula, het abolitionisme van Elizabeth Fry en Marten Douwes Teenstra, Ma Pansa die zaadjes in haar haar smokkelde.
llustraties door Roeqiya Fris. WPG Kindermedia, 128 blz., €19,99
De opdracht van Tula - Robin Raven
Curaçao, 1795. Tijdens Lucia’s montamentu – haar inwijding in de volwassenheid – ontmoet ze de geest Yoruba Orisha in de gedaante van een reusachtige pega pega-hagedis. Pas als Tula, de man die als een vader voor haar zorgt, zwaar gestraft wordt omdat hij haar geholpen heeft, begint ze te begrijpen dat er iets groots aan het gebeuren is. Iets groots waar zij en haar vriend Martinus een belangrijke rol in moeten spelen.
Lemniscaat, €15,99
Het begon met peper: de geschiedenis van Indonesië en Nederland - Marrit Boogaars
Van de makers van Toen het oorlog was is er nu Het begon met peper, een van de eerste Nederlandse boeken voor kinderen over de geschiedenis van Indonesië. In augustus 2025 is het 80 jaar geleden dat Indonesië de onafhankelijkheid uitriep. Toch is er in Nederland, ondanks de gedeelde geschiedenis en Indische invloeden in taal en eten, weinig kennis over dit verleden.
llustraties door Dido Drachman. Gottmer, 232 blz., €25,99
Suikerland - Henna Goudzand Nahar
De Afrikaanse Esi, haar broertje en Lano, die door hen tot slaaf gemaakt is, worden in het dorp door twee mannen ontvoerd en naar de kust gebracht, waar een slavenschip wacht. De kinderen worden samen in het ruim opgesloten en komen terecht op een suikerplantage aan de andere kant van de oceaan. Daar moet Esi een bezemkamer delen met Jantje, zoon van een Amsterdamse opzichter en een zwarte vrouw. Als Esi geheimen over Jantje te weten komt die zijn leven op stelten zetten, kunnen ze niet anders dan een vluchtplan bedenken.
llustraties door Renate Siepel. Querido, 288 blz., €20,00
Virginia, een Afefe verhaal - Ida Does
Virginia is een tot slaaf gemaakt meisje dat daadwerkelijk geleefd heeft. Ze woont op Aruba en moet keihard werken op de aloëvelden. Virginia is gevangen in slavernij, maar haar hart is vrij. Ze wil dansen en mooie kleren dragen en verzet zich tegen alle vormen van onderdrukking. Dat brengt haar meermaals in de problemen, maar gelukkig is ze niet alleen. De wind, Afefe, is met haar en schiet haar te hulp waar mogelijk.
llustraties door Daniëlle Nijboer. Querido, 112 blz., €14,99
Op de rug van Bigi Kayman - Henna Goudzand Nahar
Kofi en Afi moeten de hele dag werken. Ze zijn net als hun ouders tot slaaf gemaakt. Als ze op een dag horen dat hun vader misschien verkocht zal worden, besluiten ze te vluchten. Het wordt een hachelijke tocht door de wildernis, waar ze oog in oog met gevaarlijke dieren komen te staan. Als ze eindelijk bij het moeras komen waar gevluchte mensen zouden leven, is er niemand te zien. Zijn ze helemaal voor niets gekomen? Ze verliezen de moed, tot ze plots de grote kaaiman zien…
llustraties door Hedy Tjin. Querido, 64 blz., €18,99
